Ο υπολογιστικός μηχανισμός των Αντικυθήρων (2ος αι. π.Χ.)

Πρόκειται για την πρώτη υπολογιστική μηχανή της ιστορίας. Χρησιμοποιείτο για τον εντοπισμό και την πρόβλεψη σημαντικών αστρονομικών και ημερολογιακών γεγονότων. Τα υπολείμματά του βρέθηκαν τυχαία από σφουγγαράδες το 1900 στο περίφημο ναυάγιο της νήσου των Αντικυθήρων. Η κατασκευή του τοποθετείται στο 120 π.Χ. περίπου και είναι πιθανότατα προϊόν ενός Ροδιακού ή Μικρασιατικού εργαστηρίου που εξέλιξε την παράδοση της «Σφαιροποιίας» του Αρχιμήδη, με άμεσους εμπνευστές τον Ίππαρχο ή τον Ποσειδώνιο.
Αποτελείτο από δείκτες, κλίμακες και τριάντα πέντε τουλάχιστον συνεργαζόμενους οδοντωτούς τροχούς που έπαιρναν κίνηση από μια χειρολαβή. Στο κέντρο της αριστερής πλάκας διακρίνονται οι δύο διαβαθμισμένοι δακτύλιοι με το αιγυπτιακό και το ελληνικό ζωδιακό ημερολόγιο, ο ήλιος και η σελήνη με τη θέση και τη  φάση της. Με τη χρησιμοποίηση ενός ζεύγους ομόκεντρων οδοντωτών τροχών και ενός άλλου ζεύγους τροχών, έκκεντρα τοποθετημένων, (50 οδόντων άπαντες) με έναν ειδικό τρόπο μετάδοσης τύπου πίρου-σχισμής επιτυγχανόταν η προσομοίωση της φαινόμενης ταχύτητας της σελήνης με την επιτάχυνσή της κατά το περίγειο και την επιβράδυνσή της κατά το απόγειο. Στο άνω τμήμα της δεξιάς πλάκας διακρίνεται ο σπειροειδής κύκλος του Μέτωνος, που αποτελείτο από 235  συνοδικούς (σεληνιακούς) μήνες –με βάση το  κορινθιακό ημερολόγιο– συνολικής διάρκειας 235×29,5/365=19 ετών. Εσωτερικά της μετωνικής σπείρας στο αριστερό τμήμα της διακρίνεται ο κύκλος του Καλλίππου, που αντιστοιχούσε σε χρονική διάρκεια ίση με τέσσερις μετωνικούς κύκλους, δηλ. 4×19=76 έτη. Χρησιμοποιείτο για την απόλυτη αντιστοίχιση του σεληνιακού με το ηλιακό έτος. Στο  δεξιό τμήμα της διακρίνεται ο κύκλος της Ολυμπιάδας. Χρησιμοποιείτο για τον εντοπισμό της τέλεσης των σημαντικότερων αθλητικών αγώνων της αρχαιότητας (Ολύμπια, Πύθια, Ίσθμια, Νέμεα και Νάια).

Στο κάτω τμήμα της δεξιάς πλάκας διακρίνεται ο σπειροειδής κύκλος του περιοδικού χρόνου (κύκλος του Σάρου), που αποτελείτο από 223 συνοδικούς μήνες συνολικής διάρκειας 223×29,5/365=18 ετών. Εσωτερικά του διακρίνεται ο κύκλος του Εξελιγμού, που αντιστοιχούσε σε χρονική διάρκεια ίση με τρεις κύκλους του Σάρου, δηλ. 3×18=54 έτη.

Με την περιστροφή της χειρολαβής και, επομένως, την επιλογή μιας ημερομηνίας στην εμπρόσθια κλίμακα των 365 ημερών, οι υπόλοιποι δείκτες έδειχναν όλες τις διαθέσιμες αστρονομικές πληροφορίες για τη συγκεκριμένη ημερομηνία (π.χ. θέση και φάση σελήνης, αντιστοίχιση ηλιακού-σεληνιακού ημερολογίου κ.ά.). Αντίστροφα, αν ο χειριστής του οργάνου έφερε έναν δείκτη σε κάποιο συγκεκριμένο αστρονομικό ή ημερολογιακό γεγονός (π.χ. έκλειψη σελήνης ή τέλεση Ολυμπιάδας), μπορούσε να δει την ημερομηνία (ακόμη και την ώρα) που αυτό θα συνέβαινε στο μέλλον ή που ήδη είχε συμβεί στο παρελθόν.

Ο Derek de Solla Price, ο Michael Wright και η Διεθνής Ομάδα Μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων (με τα πλέον αποδεκτά δεδομένα) είναι οι σημαντικότεροι μελετητές του Μηχανισμού. Ο ανακατασκευασμένος μηχανισμός  ενσωματώνει και τη νέα επιστημονική προσέγγιση του δημιουργού του Μουσείου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας που αφορά τον κύκλο του Ιππάρχου των 304 ετών, τον Διπάναμο εμβόλιμο μήνα στο σεληνιακό ημερολόγιο και τα Διπανάμια Αλίεια στους αθλητικούς αγώνες.

Ένα σχεδιαστικό λάθος του αρχαίου κατασκευαστή (ένας μεγάλος οδοντωτός τροχός μετακινεί έναν πολύ μικρότερό του) οδηγεί σε εξαιρετικά μεγάλες τριβές που κάνουν δυσμενή την κίνησή του.

Με την αγορά του Υπολογιστικού Μηχανισμού των Αντικυθήρων δώρο το βιβλίο «Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία – Οι εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων».